ΣΤΕΡΙΑΝΗ ΕΛΛΑΔΑ

ΠΑΤΡΑ

  Η Πάτρα ήταν αναγκαίο ,ήταν αναπότρεπτο, με το γειτόνεμα των Εφτανήσων, των φορτωμένων τόσες δυτικές μνήμες και το φυσικό πέρασμα που σε σταματούσε από θάλασσα προς τη δύση, να βρεθεί κάτω από την επίδρασή της και να τη σχεδιάση. Να τη σχεδιάση και να την κρυσταλλώσει και στα κατοπινά, τα νεώτερα χρόνια, γιατί η σημερινή μορφή της Πάτρας, η πολεοδομία της και η αρματωσιά της είναι νεώτερη, αναρίχνεται στις αρχές του 19ου αιώνα. Είναι τότε που οι μεγάλοι δρόμοι της θήτεψαν στα ατελεύτητα τόξα, τα τόξα που γράφουνε τις μακριές ιστορίες από τοξοστοιχίες και πεσσοστοιχίες που στοιχίζουνε τους δρόμους, που δραματοποιούνε τα σπίτια, που δίνουνε την άφεση του εργασμένου, του πολυδουλεμένου και του ψιλοδουλεμένου που αδημονεί, που χαράζουνε τις ανέσπερες προοπτικές στους πατρινούς δρόμους, σκηνοθετώντας και θεσμοθετώντας τον ιριδισμό τους και την πατίνα τους, την ιταλική μεσαιωνική και αναγεννησιακή ατμόσφαιρά τους.
  Όταν χαθείς στους σκιασμένους δρόμους της πολιτείας, όταν αφεθείς στη στοχαστικότητα της κάθε πλατείας της τότε είναι που θα νομίσεις ότι σεργιανίζεις στην Πάντοβα, στη Μπολόνια, στη Φεράρα, στις ιταλικές αυτές πόλεις σκαλισμένες σε ελληνικά μέτρα, δουλεμένες στο ορθογώνιο ρυμοτομικό πλέγμα, στο πλέγμα που η γενιά του σκίζει την αρχαία ελληνική εποχή, μέτρα που μπάζουνε πλάι στο αναγεννησιακό στοίχειωμα, στην αναγεννησιακή μορφοκρατία, τη μορφολογία και τη ρυθμολογία του ελληνικού νεοκλασικισμού. Έτσι τα ιταλικά και δυτικά μέτρα και οι αναλογίες ακόμα και η μορφολογία νομιμοποιούνται μονιμοποιούνται, χορεύοντας στο νεοελληνικό αισθητικό χώρο.
  Η πολιτεία της Πάτρας είναι δουλεμένη με δίπατα και τρίπατα σπίτια που το ισόγειό τους στην πρόσοψη το σκίζει μια στοά, γαζωμένη με τόξα, επιστύλια και κολώνες. Έτσι γλύτωσες τη βροχή, ξέφυγες τον πολύ ήλιο, μπορείς να περιπλανηθείς χειμώνα καλοκαίρι, μπορείς να κινηθείς πλάι στους δρόμους, κυριολεκτικά στο περιθώριο τους, χωρίς να νιώθεις ωστόσο καθόλου παραγκωνισμένος.
  Ο Σταμάτης Βούλγαρης, η πολυπράγμονη και πολυμήχανη, η αυλακωμένη αυτή ιδιοσυγκρασία που έφτιαξε το σχέδιο της Πάτρας, βρήκε τον τρόπο εχέμυθα και διακριτικά από τη μια, φλογερά από την αλλή, να επαναλάβει, να ξαναστήσει και να αναστήσει την αγαπημένη του ιταλική dominente, να την αναπλάσει βιωματικά, αφού την είχε τόσο αφομοίωση.
  Τα Ψηλά Αλώνια είναι η ψηλοκρεμαστή πλατεία της Πάτρας στο χαμηλό λόφο, είναι το μπαλκόνι της. Από εκεί ψάχνεις τις δυο θάλασσες, τις βλέπεις να σμίγουνε, την πρώτη θάλασσα από σκεπές, από χαμηλές κεραμιδένιες πυραμίδες, στο ίδιο ύψος, σε παρόμοια σχήματα, και τη δεύτερη τη θάλασσα του πατραϊκού κόρφου. Και στο βάθος τα όρθια βουνά της Ρούμελης, με τη Βαράσοβα στην πρώτη πλώρη, την πιο κοφτερή.
  Τα φτερωτά λιοντάρια της πλατείας Γεωργίου του Α΄ στοιχειώνουν το συντιβάνι, από τα στόματά τους
ορμάει το νερό του Γλαύκου στις τεράστιες μαρμάρινες λεκάνες. Τα φτερωτά λιοντάρια της πλατείας δεν είναι κινημένα δεν είναι μπαρόκ. Έχουνε σταθεί στην ήρεμη και συμβατική στάση της αναγέννησης και του νεοκλασικισμού σε στάση εντέλειας και προσοχής ορίζουνε τα νερά και τα φρουρούνε. Αλλά και όλα τα άλλα στην πλατεία είναι σε σύνεση και τάξη καθισμένα.

  Το θέατρο "Απόλλων" βρίσκεται στην Πάτρα και κατασκευάστηκε το 1872 σε σχέδια του μεγάλου Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ.

ΝΑΥΠΛΙΟ

 Η ευγένεια του παλιού καιρού

Το πρόσωπο της πολιτείας δεν είναι προσωπείο, το σαρκώνουν ρυμοτομία στενών δρόμων σε ορθογωνικό πλέγμα παραλλήλων και καθέτων. Οι δρόμοι χαρακώνονται από ψηλά τρίπατα και τετράπατα σπίτια με στενές φάτσες, κάθε φάτσα ξετυλίγει στενόμακρο χαλί κρεμασμένο από πανύψηλο αόρατο μπαλκόνι πολλά τέτοια χαλιά σχεδιάζουν τον κάθε δρόμο. Οι δρόμοι είναι ίσιοι, ατσάκιστοι, κάποτε λοξεύουν και ταράζονται, ξεκόβουνε από την ίσια πνοή. Τότε ο δρόμος κερδίζει το μεγάλο του πλουτισμό την ανάλαφρη κίνηση, τη μουσική του γραμμή. Κι εκεί, στο βράχο κάθε μικρού αδιέξοδου ανηφορικού δρόμου που σβήνει στη ρίζα του βράχου και φέρνει στο ακρογκρέμι της Ακροναυπλίας, παραμονεύουνε και σε περιμένουνε τα σκαλοπάτια. Σκαλοπάτια αμέτρητα, σκαλοπάτια που πιάνουν όλο το φάρδος του δρόμου, σκαλοπάτια που στρώνουνε ατελείωτες πλακοστρωμένες σκάλες, που τις σπλαχνιζονται κάθε τόσο πλατύσκαλα, καθώς σκαλώνουνε στις απάνω γειτονιές, στις ψηλοκρεμασμένες στη ράχη του κάστρου. Η φυσική συνέχεια και η διέξοδος ενός ανηφορικού δρόμου, όταν η κλίση του φτάνει στο απροχώρητο, είναι τα σκαλοπάτια, ο δρόμος αποφάσισε να μεταλλαχτεί σε σκάλα. Το πρόβλημα είναι πανάρχαιο, η λύση που δόθηκε είναι το ίδιο παλαιά, σύγχρονή του σημαδεύει τη γέννησή του,όμως οι επιβιώσεις, οι επαναλήψεις είναι αμέτρητες στο χρόνο και στους τόπους.
  Αναπαυτικές σκάλες λικνίζουν τους κρητικούς προϊστορικούς δρόμους στα μινωικά ανάκτορα στην Κνωσό και τη Φαιστό. Δρόμος σκάλα ανεβάζει στα Προπύλαια της Ακρόπολης της κλασικής Αθήνας. Ο δυτικός κι ο ανατολικός μεσαίωνας κατάστιτος από μαρτυρημένα παραδείγματα, από την Piazza di Spagnia προς την εκκλησία του Αγ. Πνεύματος αλαφροπετάει η ονειρική ροκοκό σκάλα-δρομος μέσα στην καρδιά της Ρώμης. Δρόμος - σκάλα σε ανασηκώνει απο τα σμαραγδένια βάθη της Σαντορίνης στα απροσμέτρητα επίπεδα των Φηρών. Οι δρόμοι - σκαλες θα δημιουργούνε αίσθηση υπερβατικού, υψηλού και κινημένου.
  Η πλατεία του Συντάγματος είναι ορθογώνια και συμπαθητική, σφίγγεται και από του τέσσερις ανέμους από δρόμους σε αυστηρή πειθαρχία και είναι φυτεμένη με δένδρα σε παράταξη.
Σε μια γωνία ένας πλάτανος ξεφυτρώνει στη μέση του δρόμου, παρείσακτος και αδιάφορος. Δεμένος με την ιστορία του τόπου χάρισε το όνομά του στο απέναντι τζαμί, το τζαμί του πλατάνου. Αισθητικός αντιπερισπασμός που μεταλλάζει το τυπικό ξετύλιγμα της πλατείας από γεωμετρικό σε γραφικό. Μπάζει στην ακινησία και τη συμμετρία του πρώτου, την κίνηση και την ανεμελιά του δεύτερου.